Wyjaśnienia dotyczące mechanizmu racjonalnych usprawnień w projektach RPOWŚ 2014 – 2020 dofinansowanych z EFS
Departament Wdrażania Europejskiego Funduszu Społecznego UMWŚ przedstawia, w oparciu o stanowisko Ministerstwa Rozwoju, wyjaśnienia dotyczące stosowania mechanizmu racjonalnych usprawnień w projektach dofinansowanych z EFS. Odnosi się ono do projektów skierowanych częściowo lub w całości do osób niepełnosprawnych oraz do projektów ogólnodostępnych, dopuszczających możliwość udziału osób niepełnosprawnych .
Mechanizm racjonalnych usprawnień opisano szczegółowo w „Wytycznych w zakresie realizacji zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz zasady równości szans kobiet i mężczyzn w ramach funduszy unijnych na lata 2014-2020”. Celem „Wytycznych…” jest zapewnienie osobom niepełnosprawnym pełnego dostępu do projektów dofinansowanych z EFS.
W przypadku projektów z założenia dedykowanych (w całości lub częściowo) osobom niepełnosprawnym, konkretne potrzeby tych osób należy rozpoznać już na etapie planowania projektu. W budżecie projektu można więc ująć niezbędne wydatki, dzięki którym udział tych osób w projekcie będzie możliwy i przyniesie oczekiwane efekty. W związku z tym w projektach dedykowanych osobom niepełnosprawnym co do zasady nie jest stosowany mechanizm racjonalnych usprawnień. W takich projektach nie obowiązują również limity finansowe, jakie mechanizm ten narzuca.
Inaczej sytuacja wygląda w przypadku projektów ogólnodostępnych, które zgodnie z „Wytycznymi...” powinny być otwarte dla osób niepełnosprawnych, jednak na etapie tworzenia tego typu projektów nie można przewidzieć, czy osoby takie w ogóle zgłoszą się do projektu. Przykładem może być projekt skierowany do grupy dzieci lub młodzieży w placówce edukacyjnej (np. przedszkolu lub szkole), w odniesieniu do których projektodawca na etapie tworzenia wniosku o dofinansowanie stwierdził, że nie ma wśród nich osób z niepełnosprawnościami i zgodnie z taką wiedzą zaplanował projekt. Sytuacja może jednak ulec zmianie w trakcie realizacji projektu, jeśli do danej placówki zostanie przyjęte dziecko lub uczeń z niepełnosprawnością, czego projektodawca nie mógł ująć planując projekt. Zgodnie z wyżej wymienionymi „Wytycznymi…” projektodawca musi zapewnić takiej osobie pełny dostęp do projektu. W tego typu sytuacjach znajduje zastosowanie mechanizm racjonalnych usprawnień. Pozwala on na sfinansowanie, w trakcie realizacji projektu, takich wydatków, dzięki którym osoba niepełnosprawna będzie mogła uczestniczyć w projekcie. Projektodawca może w ramach mechanizmu racjonalnych usprawnień dokonać przesunięć środków w ramach elastyczności budżetu projektu (zgodnie z umową o dofinansowanie projektu), a jeśli to nie jest możliwe, może zawnioskować do Instytucji Zarządzającej o zwiększenie dofinansowania do projektu i/lub o zmianę wniosku o dofinansowanie. W powyższych przypadkach limit wydatków w ramach mechanizmu racjonalnych usprawnień to maksymalnie 12 tys. PLN na jedną osobę z niepełnosprawnością. Katalog możliwych wydatków zawierają ww. „Wytyczne…”.
W projektach ogólnodostępnych nie należy więc z góry ujmować mechanizmu racjonalnych usprawnień w budżecie projektu, jako jednej z pozycji budżetowych. Na etapie planowania nie ma bowiem gwarancji, że do takiego projektu zgłosi się osoba niepełnosprawna. Istotą mechanizmu racjonalnych usprawnień jest bowiem to, że znajduje on zastosowanie dopiero na etapie realizacji projektu, w sytuacjach, których nie można przewidzieć wcześniej, podczas planowania projektu.